HellenicaWorld

Το Δόκτωρ Ζιβάγκο (ρωσικά:Доктор Живаго', αγγλικά:Doktor Zhivago) είναι ένα μυθιστόρημα του Μπορίς Παστερνάκ του 20ου αιώνα. Πήρε το όνομά της από τον πρωταγωνιστή της, Γιούρι Ζιβάγκο, γιατρό και ποιητή. Η λέξη Ζιβάγκο zhivago έχει κοινή ρίζα με τη ρωσική λέξη για τη ζωή (жизнь), ένα από τα μεγαλύτερα θέματα της νουβέλας. Μας διηγείται για την ιστορία ενός άντρα που βρίσκεται ανάμεσα σε δυο γυναίκες, που εκτυλίσσεται καταρχάς με φόντο την Οκτωβριανή Επανάσταση και τον συνακόλουθο Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο του 1918-1920. Εξετάζοντας βαθύτερα, το μυθιστόρημα πραγματεύεται την πολύ δύσκολη κατάσταση ενός άντρα, καθώς η ζωή που πάντα γνώριζε ανατρέπεται με δραματικό τρόπο από δυνάμεις που είναι πάνω από τον έλεγχο του. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Ντέιβιντ Λιν το 1965 και έχει επίσης διασκευαστεί αρκετές φορές για την τηλεόραση, πιο πρόσφατα σε μίνι-σήριαλ για την Ρωσική TV το 2005. Είναι επίσης ένα από τα καλύτερα πολιτικά μυθιστορήματα του αιώνα.

Η σημασία του

Αν και περιλαμβάνει κομμάτια που γράφτηκαν στις δεκαετίες του 1910 και 1920, το Δόκτωρ Ζιβάγκο δεν είχε ολοκληρωθεί μέχρι το 1956. Μετά την υποβολή του για δημοσίευση στο περιοδικό Novy mir, απορρίφθηκε λόγω της πολιτικής άποψης του Παστερνάκ (που ήταν λανθασμένη στα μάτια των Σοβιετικών πολιτικών αρχών): ο συγγραφέας, όπως ο Δρ Ζιβάγκο, ενδιαφέρονταν περισσότερο για την ευτυχία των ατόμων παρά για την ευημερία της κοινωνίας, και οι Σοβιετικοί λογοκριτές θεώρησαν κάποια κομμάτια του έργου ως αντί-Μαρξιστικά. Στο έργο υποβόσκουν κριτικές του Σταλινισμού και αναφορές σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το 1957, ο Ιταλός εκδότης Τζιαντζιάκομο Φελτρινέλλι εξήγαγε παράνομα το χειρόγραφο του βιβλίου από την Σοβιετική Ένωση και ταυτόχρονα δημοσίευσε εκδόσεις τόσο στην ρωσική όσο και στην Ιταλική στο Μιλάνο. Τον επόμενο χρόνο, το έργο δημοσιεύθηκε στα Αγγλικά , (μετάφραση από τα ρωσικά από τον Ehud Harari και τον Max Hayward) και τελικά δημοσιεύθηκε συνολικά σε δεκαοχτώ διαφορετικές γλώσσες. Η δημοσίευση αυτού του μυθιστορήματος ήταν εν μέρει υπεύθυνη για την βράβευση του Παστερνάκ με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1958. Η Σοβιετική κυβέρνηση ζήτησε από την επιτροπή να μην απονείμει το βραβείο, οδηγώντας τον συγγραφέα να το αρνηθεί έτσι ώστε να μην προκληθεί σκάνδαλο στην χώρα του. Ο Μπορίς Παστερνάκ πέθανε στις 30 Μάϊου 1960 από φυσικά αίτια.

Το Δόκτωρ Ζιβάγκο δημοσιεύτηκε τελικά στην Σοβιετική Ένωση το 1988, στις σελίδες του Novy mir, αν και υπήρχαν νωρίτερα εκδόσεις που γίνονταν με μυστικές αντιγραφές και ανατυπώσεις - πρακτική γνωστή ως σαμιζντάτ στη Ρωσία.
Περίληψη των γεγονότων

Ο Γιούρι Ζιβάγκο είναι ευαίσθητος και ποιητικός σχεδόν έως το σημείο του μυστικισμού. Στην ιατρική σχολή, ένας από τους καθηγητές του του θυμίζει ότι τα βακτήριο μπορεί να είναι όμορφα κάτω από το μικροσκόπιο, αλλά κάνουν άσχημα πράγματα στους ανθρώπους.

Ο ιδεαλισμός και οι αρχές του Ζιβάγκο στέκονται ως αντίθεση στην ωμότητα και την φρίκη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, της Ρωσικής Επανάστασης, και του συνακόλουθου Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου. Ένα από τα μείζονα θέματα του μυθιστορήματος είναι πως ο μυστικισμός και ο ιδεαλισμός καταστρέφονται τόσο από τους Μπολσεβίκους και από τον Λευκό Στρατό με τον ίδιο τρόπο, καθώς και τα δύο μέρη διαπράττουν φρικιαστικές ωμότητες. Ο Γιούρι βίωσε την απομόνωση και άλλες κτηνωδίες που υπέφεραν αθώοι πληθυσμοί πολιτών κατά την διάρκεια της αναταραχής. Ακόμα και την αγάπη της ζωής του, τη Λάρα , την πήραν μακρυά του.

Διερωτάται πως ο πόλεμος μπορεί να κάνει αναίσθητο όλο τον κόσμο, και να οδηγήσει μια κατά τα άλλα λογική ομάδα ανθρώπων να καταστρέψει η μια την άλλη χωρίς να δίνει καμία σημασία για την ζωή. Το ταξίδι του μέσα στην Ρωσία έχει ένα επικό, ονειρικό, σχεδόν υπερρεαλιστικό αίσθημα εξαιτίας της περιπλάνησής του σε έναν κόσμο που είναι σε τόσο χτυπητή αντίθεση με τον ίδιο, που δεν έχει διαφθαρεί από την βία, και από την επιθυμία του να βρει έναν τόπο μακρυά από όλα αυτά, που τον οδηγεί ακόμα μέχρι την Αρκτική Σιβηρία της Ρωσίας, και τελικά πάλι πίσω στην Μόσχα. Ο Παστερνάκ προβαίνει σε μια λανθάνουσα κριτική της Σοβιετικής ιδεολογίας: διαφωνεί με την ιδέα "να χτίσουμε έναν νέο άνθρωπο," ιδέα που είναι ενάντια στη φύση.

Η ζωή της Λάρα περιγράφεται επίσης με αρκετή λεπτομέρεια. Η Λάρα, που το πλήρες όνομά της είναι Λαρίσα Φεοντόροβνα Γκουϊσάρ (και αργότερα Αντίποβα), είναι η κόρη μιας αστής. Μπλέκεται σε μια σχέση με τον Βίκτωρ Κομαρόβσκι, έναν ισχυρό δικηγόρο με πολιτικές διασυνδέσεις, ο οποίος την απωθεί και την ελκύει ταυτόχρονα. Η Λάρα είναι αραβωνιασμένη με τον Πάβελ, τον "Πάσα", Αντίποβ, έναν ιδεαλιστή και νεαρό φοιτητή που ακολουθεί τον Μπολσεβικισμό επηρέασμενος από τον πατέρα του. Διχασμένη ανάμεσα σε δύο άντρες, βιάζεται από τον Κομαρόβσκι για την προσπάθεια να χαλάσει την συμφωνία τους και επιχειρεί στην συνέχεια να τον δολοφονήσει.

O Ζιβάγκο σύντομα θα συναντήσει την Λάρα ενώ θα βοηθά τον μέντορα του που έχει προσκληθεί από τον Κομαρόβσκι στην σκηνή της απόπειρας αυτοκτονίας της μητέρας της Λάρα , ως αντίδραση στην σκανδαλώδη σχέση της με τον Κομαρόβσκι. Μια δεύτερη σημαντική αλλά σύντομη συνάντηση γίνεται σε μια Χριστουγεννιάτικη γιορτή της υψηλής κοινωνίας, σε συνδυασμό με την επιχειρούμενη δολοφονία του Κομαρόβσκι από την Λάρα ως αντίδρασή στον πρόσφατο βιασμό της από εκείνον. Εκεί η Λάρα παραδίδεται στον Ζιβάγκο ως γαμήλιο δώρο από έναν γεμάτο συγκατάβαση Κομαρόβσκι. Η πραγματική τους γνωριμία όμως γίνεται εντελώς τυχαία στην άκρη του δρόμου ενώ ακολουθούν τα αγήματα του ρωσικού στρατού του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, με ομάδες εξαθλιωμένων βετεράνων να εγκαταλείπουν το μέτωπο και άλλες ομάδες με νέους στρατολογημένους να οδηγούνται ύστερα από διαταγή στις χωρίς ελπίδα συνθήκες του Μετώπου. Η Λάρα υπηρετεί ως νοσοκόμα ενώ ψάχνει για τον υποτιθέμενο νεκρό σύζυγό της Αντίποβ. Οι δυό τους ερωτεύονται καθώς υπηρετούν μαζί σε ένα προσωρινό υπαίθριο νοσοκομείο. Δεν ολοκληρώνουν τις σχέσεις του παρά πολύ αργότερα, όταν συναντιούνται στο Γιουριάτιν μετά τον πόλεμο.

Ο Πάσα και ο Κομαρόβσκι συνεχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην ιστορία. Ο Πάσα πιστεύεται ότι έχει σκοτωθεί στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά στην πραγματικότητα συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς και δραπετεύει. Μπαίνει στο πλευρό των Μπολσεβίκων και γίνεται ο Στρέλνικοβ (ο εκτελεστής), ένας φοβερός στρατηγός του Κόκκινου Στρατού που φέρει την κακή φήμη ότι εκτελεί Λευκούς αιχμαλώτους (από όπου προέρχεται και το όνομά του). Εντούτοις, ποτέ δεν είναι ένας πραγματικός Μπολσεβίκος και πασχίζει μέσα από τον πόλεμο να βρίσκεται παντού έτσι ώστε να μπορέσει να επιστρέψει στην Λάρα.

Ένας άλλος μείζων χαρακτήρας του έργου είναι ο Λιμπέριους, διοικητής της "Αδελφότητας του Δάσους", της Κόκκινης Αντάρτικης ομάδας που στρατολογεί και τον Γιούρι. Ο Λιμπέριους περιγράφεται ως πολυλογάς και ματαιόδοξος, ένας αφοσιωμένος και ηρωικός επαναστάτης, τον οποίο ο Γιούρι βαριέται για τα συνεχή του κηρύγματα για την δικαιοσύνη των σκοπών τους και το αναπόφευκτο της νίκης τους. Είναι επίσης εθισμένος στην κοκαΐνη.

Ο Κομαρόβσκι επανεμφανίζεται προς το τέλος της ιστορίας. Έχοντας κερδίσει κάποια επιρροή στην κυβέρνηση των Μπολσεβίκων και διοριστεί επικεφαλής στην Κυβέρνηση της Άπω Ανατολής, ενός κρατιδίου των Μπολσεβίκων στην Σιβηρία. Προσφέρει στον Ζιβάγκο και την Λάρα διαφυγή έξω από την Ρωσία. Αρχικά αυτοί αρνούνται, αλλά ο Κομαρόβσκι πείθει τον Ζιβάγκο ότι είναι προς το συμφέρον της Λάρας να φύγει. Εκείνος πείθει με την σειρά του την Λάρα να πάει με τον Κομαρόβσκι, λέγοντάς της ψευδώς ότι θα την ακολουθήσει σύντομα.

Εντωμεταξύ, ο Αντίποβ (Στρέλνικοβ) χάνει την εύνοια που είχε και μαζί και την θέση του στον Κόκκινο Στρατό, και επιστρέφει στο Βαρίκινο, κοντά στο Γιουριάτιν, όπου ελπίζει ότι θα συναντήσει την Λάρα. Αυτή, όμως, έχει μόλις φύγει με τον Κομαρόβσκι. Μετά από μια μακρά συζήτηση με τον Ζιβάγκο, αυτός αυτοκτονεί, ενώ ο Ζιβάγκο τον βρίσκει το επόμενο πρωί. Η ζωή του Ζιβάγκο από αυτό το σημείο και μετά παίρνει την κάτω βόλτα. Ζει μαζί με μια άλλη γυναίκα (χωρίς να την παντρευτεί) και αποκτά μαζί της 2 παιδιά, σχεδιάζει μια σειρά από συγγραφικά εγχειρήματα τα οποία όμως δεν τελειώνει ποτέ, και είναι ολοένα και περισσότερο αφηρημένος, νευρικός και άρρωστος. Η Λάρα τελικά επιστρέφει στην Ρωσία την ημέρα της κηδείας του Ζιβάγκο. Συναντά τον Γιεβγκράφ, τον ετεροθαλή αδελφό του Ζιβάγκο και του ζητά να προσπαθήσει να βρει την κόρη της, αλλά μετά εξαφανίζεται.

Στην διάρκεια του Β΄παγκοσμίου πολέμου οι παλιοί φίλοι του Ζιβάγκο Nika Dudorov και Misha Gordon συναντιούνται. Μια από τις συζητήσεις τους περιστρέφεται γύρω από μια κοπέλλα της περιοχής που δουλεύει ως πλύστρα με το όνομα Τόνια, ένα ορφανό παιδί από τα πολλά μου μείναν στην διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, και την ομοιότητά της με τον Ζιβάγκο. Πολύ αργότερα ξανασυναντιώνται με αφορμή την πρώτη έκδοση των ποιημάτων του Ζιβάγκο. Δεν είναι σαφές στο μυθιστόρημα γιατί αυτά δεν δημοσιεύθηκαν νωρίτερα ή γιατί έχουν δημοσιευθεί εκείνη την στιγμή.

Άλλοι σημαντικοί χαρακτήρες είναι η Τόνια Γκρομέκο, η σύζυγος του Ζιβάγκο, και οι γονείς της Αλέξανδρος και Άννα, με τους οποίους έζησε ο Ζιβάγκο αφότου έχασε τους γονείς του ως παιδί. Ο Γιεβγκράφ Ζιβάγκο, νεότερος αδερφός τους Γιούρι (γιος του πατέρα του και μιας Μογγόλας πριγκίπισσας), είναι μια μυστήρια φιγούρα που κερδίζει δύναμη και επιρροή με τους Μπολσεβίκους και βοηθά τον αδερφό του να αποφύγει την σύλληψη του στην διάρκεια της ιστορίας.

Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο από παράξενες συμπτώσεις. Χαρακτήρες εξαφανίζονται και επανεμφανίζονται φαινομενικά τυχαία, συναντώντας ο ένας τον άλλον στα πιο απίθανα μέρη.

Η περιγραφή του Πάστερνακ της τραγουδίστριας Kubarikha στο κεφάλαιο τα "Παγωμένα βατόμουρα " είναι σχεδόν ίδια με την περιγραφή της τσιγγάνας τραγουδίστριας Nadezhda Plevitskaya (1884-1940) από την Sofia Satina (που ήταν νύφη και ξαδέρφη του Σεργκέι Ραχμάνινοφ). Εφόσον ο Ραχμάνινοφ ήταν φίλος με την οικογένεια Παστερνάκ, και η Plevitskaya ήταν φίλη του Ραχμάνινοφ, η Plevitskaya ήταν πιθανότατα το μοντέλο στο μυαλό του Παστερνάκ όταν έγραψε αυτό το κεφάλαιο, γεγονός που δείχνει επίσης πως ο Παστερνάκ είχε βαθιά συγγένεια με την μουσική.

Όνοματα και τόποι
Η Βιβλιοθήκη Πούσκιν στο Περμ

* Ζιβάγκο: η ρωσική ρίζα zhiv είναι παρόμοια με το 'ζωή'
* Λαρίσα: ένα ελληνικό όνομα που σημαίνει 'λαμπερή, ζωηρή'
* Κομαρόβσκι: komar είναι στα ρωσικά η λέξη για το 'κουνούπι'
* Πάσα: υποκοριστική μορφή του 'Pavel', ρωσική απόδοση για το όνομα Παύλος.
* Στρέλνικοβ: strelok σημαίνει 'σκοπευτής'
* Γιουριάτιν: η φανταστική αυτή πόλη ανταποκρίνεται στην πόλη Περμ, όπου έζησε ο Παστερνάκ για ένα διάστημα κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο
* Το αυθεντικό δημόσιο αναγνωστήριο στο Γιουριάτιν ήταν η βιβλιοθήκη του Πούσκιν στο Περμ

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

* Homegrown Doctor Zhivago to Debut on Russian Television
* Πώς η CIA κέρδισε το Νόμπελ για τον Ζιβάγκο
* "The 'Doctor Zhivago' caper" (editorial), The Boston Globe, February 20, 2007.
* "The Wisest Book I Ever Read", by Robert Morgan from The Raleigh News & Observer.

* Ο Βρετανός ζωγράφος, Pip Dickens, δημιούργησε μια σειρά από εννέα μεγάλα σχέδια με λιθογραφία με τον τίτλο 'Σχέδια για τον Δόκτωρ Ζιβάγκο'το 2008.