Τήν τε γὰρ πόλιν κοινὴν παρέχομεν, καὶ οὐκ
στιν ὅτε ξενηλασίαις ἀπείργομέν τινα ἢ
μαθήματος ἢ θεάματος, ὃ μὴ κρυφθὲν ἄν τις
τῶν πολεμίων ἰδὼν ὠφεληθείη.
Θουκυδίδης, «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου», B.39.1

ἐπίσταμαι δὲ καὶ πρόσθεν τούτου ἕνεκα
ξενηλασίας γιγνομένας καὶ ἀποδημεῖν οὐκ
ἐξόν, ὅπως μὴ ῥᾳδιουργίας οἱ πολῖται ἀπὸ
τῶν ξένων ἐμπίμπλαιντο.
Ξενοφών, «Λακεδαιμονίων Πολιτεία», XIV, 4

Η ξενηλασία ήταν μια πρακτική που λάμβανε χώρα στο αρχαίο σπαρτιατικό κράτος, βάσει της οποίας δεν επετρεπόταν σε κανέναν ξένο να μετοικίσει ή να διαμείνει στην πόλη καιρό αρκετό ώστε να συλλέξει πληροφορίες για την κατάσταση και τη στρατιωτική της ισχύ. Κατά τα φαινόμενα δεν εφαρμόστηκε ιδιαίτερα από άλλες πόλεις-κράτη της αρχαίας Ελλάδας.

Η λέξη είναι σύνθετη και προέρχεται από το «ξένος» και το ρήμα «ἐλάυνω», το οποίο σημαίνει «οδηγώ, καθοδηγώ». Σύμφωνα με το γεωγράφο Στράβωνα, «ο Ερατοσθένης ισχυριζόταν πως η ξενηλασία, δηλαδή η προγραφή των ξένων, ήταν κοινό έθιμο των βαρβαρικών φυλών».[1] Ομοίως, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης ονομάζει την Έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο ως «ξενηλασία», με την έννοια δηλαδή της αποπομπής.[2]

Ο σπαρτιατικός θεσμός περιγράφεται σε ένα σχόλιο στο Θουκυδίδη ως: «η πράξη του να διώχνει κανείς τους ξένους».[3] Ο Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς, λεξικογράφος του 6ου αιώνα μ.Χ., παρέχει δύο ορισμούς: «το φαινόμενο της απαγόρευσης στους ξένους να ενσωματώνονται» [4] και «το να χτυπά κανείς τους ξένους ενώ τους διώχνει».[5] Ομοίως, ένα υπόμνημα στο έργο του Φωτιού αναφέρει: «οι Λακεδαιμόνιοι είχαν το συνήθειο να αποπέμπουν τους ξένους με χτυπήματα».[6]

Ο Θουκυδίδης αποδίδει την πρακτική αυτή στην επιθυμία της Σπάρτης να διαφυλάξει τα κρατικά της μυστικά και την ασφάλειά της: η Αθήνα «είναι ανοικτή σε όλους, και δεν συμβαίνει ποτέ, με ξενηλασίες, να απαγορεύουμε στον οποιοδήποτε μια μελέτη ή ένα θέαμα, το οποίο εφόσον δεν είναι κρυφό, θα μπορούσε να παρατηρηθεί από κάποιον εχθρό και να του αποβεί χρήσιμο».[7] Για τον Ξενοφώντα, τα κίνητρα των Σπαρτιατών υπήρξαν ακόμη βαθύτερα: «άλλοτε έδιωχναν τους ξένους και απαγόρευαν στους πολίτες να φύγουν μακρυά από την πατρίδα, από φόβο να μην δοκιμαστεί η αρετή τους από τις απρέπειες των ξένων».[8] Η πρακτική της ξενηλασίας αποδίδεται στη νομοθεσία του Λυκούργου, από κοινού με την απαγόρευση των περιττών πολυτελειών και την καθιέρωση νομίσματος από σίδηρο.

Παραπομπές

1. ↑ Στράβων, «Γεωγραφία», 17.1.19
2. ↑ Διόδωρος ο Σικελιώτης, «Ιστορική βιβλιοθήκη», 40.3.4
3. ↑ «Σχόλια στο Θουκυδίδη», I, 144, 2
4. ↑ Ησύχιος, «Λεξικό», λήμμα ξενηλασία
5. ↑ Ησύχιος, «Λεξικό», λήμμα ξενηλατοῦνται
6. ↑ Φώτιος, ξ 208 Porson
7. ↑ Θουκυδίδης, «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου», B.39.1
8. ↑ Ξενοφών, «Λακεδαιμονίων Πολιτεία», XIV, 4

Βιβλιογραφία

* (Αγγλικά) Thomas J. Figueira, « Xenelasia and social control in classical Sparta », Classical Quarterly 53 (2003) σελ. 44-74.

Από τη ελληνική Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org . Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την GNU Free Documentation License